شته سبز هلو چیست و چگونه می توان با آن مقابله کرد؟
شته سبز هلو با نام علمی Myzus persicae، یک گونه با پراکندگی گسترده است که در بسیاری از نقاط جهان از جمله ایران یافت می‌شود. این شته عمدتاً بر روی درختان هسته‌دار، به‌ویژه از جنس پرونوس، فعالیت دارد و علاوه بر این، مرکبات، گیاهان زینتی گلخانه‌ای و محصولات کشاورزی مانند سیب‌زمینی، توتون و انواع سبزیجات نظیر گوجه‌فرنگی، گل کلم، کلم پیچ، اسفناج، چغندر، کرفس، کاهو و فلفل را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
این حشره در مناطق گرمسیری که دما هیچ‌گاه به صفر نمی‌رسد و معمولاً بالاتر از چهار درجه سانتیگراد است، در طول سال فعال باقی می‌ماند.
مشخصات شته سبز هلو
تخم‌های این حشره به صورت بیضوی و با ابعاد ۰/۶ تا ۰/۳ میلی‌متر بوده، در ابتدا زرد یا سبز رنگ هستند که به تدریج به رنگ سیاه تغییر می‌یابند. حشرات ماده از آغاز تا پایان فصل پاییز، تخم‌ها را در شکاف‌های درختان و در سطح تحتانی برگ‌ها و نزدیک جوانه‌ها می‌گذارند. تخم‌ها در طول زمستان بر روی شاخه‌ها و تنه درختان باقی می‌مانند و در اوایل بهار، پوره‌ها از تخم خارج می‌شوند. این پوره‌ها در ابتدا زرد رنگ هستند و سپس به سبز تغییر یافته و به شته‌های سبز بدون بال تبدیل می‌شوند.
شته‌های بدون بال و بکرزا دارای بدنی به رنگ سبز روشن و زرد متمایل هستند و نوارهای رنگی‌تر روی شکم آنها مشاهده می‌شود. در ناحیه پیشانی آنها نیز دو غده شاخک‌مانند وجود دارد و طول بدن‌شان از ۱.۷ تا ۲ میلی‌متر متغیر است.
در اواسط فصل بهار که دوره اوج فعالیت شته‌ها محسوب می‌شود، حشرات بالدار ظاهر می‌شوند. این نوع شته‌ها دارای سر و قفسه سینه به رنگ سیاه و شکم سبز مایل به زرد با لکه‌های تیره بزرگ در پشت هستند و طولشان به حدود ۳.۲ میلی‌متر می‌رسد.
در ماه‌های بهار و تابستان، حشرات بالدار از درختان به سوی گیاهان زراعی مهاجرت کرده و سپس در اواخر تابستان برای تخم‌گذاری مجدد به درختان بازمی‌گردند
چرخه زندگی
چرخه زندگی آفت در شرایط اقلیمی مختلف دارای تفاوت‌های معناداری است. این حشره تحت تأثیر دما با سرعت بیشتری تولید مثل می‌کند و معمولاً در محیط‌های معتدل قادر به تولید بیش از 20 نسل در سال است که هر نسل تقریباً 10 تا 12 روز طول می‌کشد تا کامل شود.
تخم‌گذاری شته سبز هلو عمدتاً در شکاف‌ها و نزدیکی جوانه‌های گیاهان متعلق به جنس Prunus spp صورت می‌گیرد. در شرایطی که میزبان مناسب یافت نمی‌شود، این شته در مرحله تخم روی گیاهان مذکور زمستان گذرانی می‌کند.
با رسیدن بهار و آغاز جوانه‌زنی و رشد درختان، تخم‌ها تفریخ شده و پوره‌ها از گل‌ها، برگ‌های جوان و ساقه‌ها تغذیه می‌کنند.
توسعه چندین نسل باعث پدیدار شدن مهاجرهای بالدار از نسل زمستان گذران می‌شوند و تابستان را به صورت پوره سپری می‌کنند.به محض کاهش دمای هوا، بالغ‌ها به گیاهان Prunus spp باز می‌گردند و در پاییز جفت‌گیری و تخم‌گذاری رخ می‌دهد. همه نسل‌ها به جز نسل پاییزی که با تولید تخم به اوج خود می‌رسد، به صورت پارتنوژنتیک یا غیرجنسی تکثیر می‌شوند.
در اقلیم‌های گرم‌تر، شته‌ها نیازی به میزبان‌های خاصی برای زمستان گذرانی ندارند و می‌توانند به صورت پوره‌های فعال و بالغ روی محصولات و علف‌های هرز باقی بمانند. با افزایش جمعیت شته یا وخیم‌تر شدن شرایط محیط‌زیستی، مجدداً فرم‌های بالدار برای کمک به پراکندگی جمعیت تولید می‌شوند.
علائم شته سبز هلو
خسارت این آفت عمدتاً توسط پوره‌ها و شته‌های ماده بی‌بال رخ می‌دهد. این حشرات با مکیدن و تغذیه از شیره گیاهی برگ‌ها و شاخه‌های جوان موجب خشک شدن، ضعف و ریزش برگ‌ها، گل‌ها و میوه‌ها می‌شوند. برگ‌های آلوده پیچ خورده و توانایی فتوسنتز خود را از دست می‌دهند. تغذیه شته‌ها همراه با ترشح عسلک است که باعث تجمع مورچه‌ها، جذب گرد و غبار و افزایش رشد قارچ‌ها و عوامل بیماری‌زا می‌شود.
شته با خرطوم باریک خود به داخل بافت گیاه نفوذ کرده و مقدار زیادی از شیره آوند آبکش را مصرف می‌کند، که این امر موجب خسارت جدی به گیاه میزبان می‌شود.
بیشترین آسیب ناشی از شته سبز هلو انتقال ویروس‌های گیاهی است. در واقع، این شته به عنوان مهم‌ترین ناقل ویروس‌های گیاهی در جهان شناخته می‌شود. انتقال ویروس توسط پوره‌ها و بالغ‌ها انجام می‌شود، اما بالغ‌ها به دلیل تحرک بیشتر فرصت بیشتری برای انتشار ویروس دارند. بیش از 100 ویروس توسط این شته منتقل می‌شوند. برخی از این ویروس‌ها شامل ویروس برگ قاشقی سیب‌زمینی و ویروس Y سیب‌زمینی در Solanaceae، ویروس‌های زرد غربی و ویروس زرد چغندر در Chenopodiaceae، ویروس موزاییک کاهو در Compositae، ویروس موزاییک گل کلم و موزاییک شلغم در Cruciferae، و ویروس موزاییک خیار و هندوانه در Cucurbitaceae هستند.
بیشتر جمعیت شته‌ها در گیاهان فعال و بخش‌های جوان‌تر بافت گیاهی تمرکز دارند. شته‌های سبز هلو قادرند به طور گسترده‌ای در بافت‌های جوان گیاه تجمع یابند و موجب تنش آبی، پژمردگی و کاهش سرعت رشد گیاه شوند. آلودگی شدید باعث کاهش قابل توجه عملکرد گیاهان می‌شود و در اوایل فصل خسارت زیادی به همراه دارد. حتی پس از حذف شته‌ها، آلودگی محصولات گیاهی قابل برداشت به دلیل حضور شته‌ها یا عسلک تولیدی آنها منجر به خسارت اقتصادی خواهد شد
کنترل شته سبز هلو
روش‌های پیشگیرانه:
کاشت نهال سالم و بدون آفت: انتقال بیماری‌ها از طریق نهال آلوده بسیار قدرتمند است، بنابراین اطمینان حاصل کنید که نهال‌های هلو سالم و گواهی‌شده را برای احداث باغ خریداری کنید.
کاشت نهال مقاوم: ارقام مقاوم به آفات به خوبی قادر به مقابله با خسارات خواهند بود و با کنترل شیمیایی سبک نیز می‌توان این آفات را در باغ مدیریت کرد.
اجتناب از کاشت گیاهان زراعی حساس در پای درختان: حتی اگر شما ارقام مقاوم بکارید، کاشت گیاهان حساس اطراف درختان می‌تواند به مرور زمان مقاومت آنها را تضعیف کند.
استفاده منطقی از کودهای ازته: باغداران باید تغذیه درختان را بر اساس نیاز واقعی انجام دهند. کوددهی بیش از حد می‌تواند باعث افزایش آفات مکنده شده و خساراتی به بار آورد.
روش زراعی
استفاده از آلومینیوم یا مالچ پلاستیکی سفید در سطح کشتزار یا باغ موجب کاهش جمعیت شته‌ها می‌شود.
بهره‌گیری از کارت‌های زرد چسبنده، به ویژه در گلخانه‌ها، روشی مؤثر برای کنترل این آفات است.
رعایت بهداشت در باغ و مزرعه با حذف علف‌های هرز میزبان نیز نقش اساسی دارد.
تناوب زراعی با محصولات غیر میزبان به مدیریت بهتر جمعیت شته‌ها کمک می‌کند.
تنظیم زمان و نوع کاشت می‌تواند کیفیت محصول را افزایش دهد
استفاده از کارت‌های زرد چسبنده
هرس سرشاخه‌های به شدت آلوده به دلیل وجود آفت در این نقاط بسیار حیاتی است؛ زیرا بافت ترد سرشاخه‌ها مکان مناسبی برای تمرکز آن آفاتی می‌باشد. بنابراین، انجام هرس دقیق و منظم سرشاخه‌های آلوده و پیچ‌خورده، اهمیت زیادی در مدیریت آفات خواهد داشت.
کوددهی درختان با کودهایی که توانایی دفاع و مقاومت آنها را افزایش می‌دهند، مانند کودهای پتاسیم بالا و کودهای حاوی سیلیس، نقش مؤثری در کنترل این آفات ایفا خواهد کرد.
روش بیولوژیک
بهره گرفتن از دشمنان طبیعی مانند کفشدوزک‌ها مخصوصاً کفشدوزک هفت نقطه‌ای، لاروهای مگس سیرفیده، زنبورهای پارازیتوئید و بعضی از قارچ‌های بیماری‌زای حشرات
استفاده از سموم دفع آفات با پایه گیاهی مانند آزاداریختین و پالیزین
استفاده از فرمون‌های مصنوعی جهت به دام انداختن حشرات مانند فرمون‌های هشدار دهنده
کاربرد تنظیم کننده های رشد حشرات
روش شیمیایی
کاربرد سموم شیمیایی سیستمیک در زمان مناسب: در طول فصل رشد، از ابتدای بهار تا اوایل پاییز، استفاده از سموم موثر و مجاز برای سمپاشی ضروری است. تعداد دفعات سمپاشی بسته به شدت آفات، میزان خسارت وارد شده و حساسیت درختان متفاوت است. همچنین باید شرایط آب و هوایی را نیز در نظر گرفت تا تعداد دفعات سمپاشی به درستی تنظیم شود
